Jak prawidłowo czytać oznaczenia stali?
Stal to stop żelaza z węglem, którego zawartość nie przekracza 2,11%. Materiał ten jest szeroko znany, szczególnie w przemyśle, a jego główne zastosowanie to tworzenie konstrukcji stalowych, karoserii samochodowych, pokrycia dachów, kadłubów statków czy nawet puszek do konserw. Wybierając stal warto jednak znać oznaczenia, które definiują jakość, przeznaczenie i właściwości chemiczno-fizyczne materiału. Jakie systemy znaków są stosowane? I jak je prawidłowo odczytywać? Na te i inne pytania odpowiadamy w naszym artykule.
Oznaczanie stali wg PN-EN - co warto wiedzieć?
Według normy PN-EN 10027 istnieją dwa systemy oznaczania stali: system symbolowy i system cyfrowy.
Co warto wiedzieć o systemie symbolowym? Wykorzystuje on symbole główne i dodatkowe. Symbole główne oznaczają zastosowanie stali, jej właściwości mechaniczne, właściwości fizyczne, a także skład chemiczny. Z kolei symbole dodatkowe wskazują na gatunek stali i cechy wyrobów stalowych, dzięki czemu umożliwiają dokładniejsze opisanie materiału i jego charakterystykę (m.in. warunki obróbki cieplnej, czy przydatność do pracy w wysokich i niskich temperaturach).
Symbole główne to m.in.:
- S, czyli stale konstrukcyjne,
- P, czyli stale pracujące pod ciśnieniem,
- L, czyli stale na rury przewodowe,
- E, czyli stale maszynowe wytwarzane w postaci rur.
Pod każdym z tych symbolów umieszczana jest także liczba, która wyraża minimalną granicę plastyczności w MPa dla najmniejszego zakresu grubości wyrobu.
Inne ważne symbole to:
- B, czyli stale do zbrojenia betonu,
- Y, czyli stale do betonu sprężonego,
- R, czyli stale na szyny lub w postaci szyn,
- H, czyli stale na wyroby płaskie walcowane na zimno i przeznaczone do kształtowania na zimno,
- D, czyli stale na wyroby płaskie ze stali miękkich do kształtowania na zimno (przy czym dodatkowe oznaczenie to C dla wyrobów płaskich walcowanych na zimno, D dla wyrobów płaskich walcowanych na gorąco przeznaczonych do kształtowania na zimno, X dla wyrobów bez określenia rodzaju walcowania),
- T, czyli stale na wyroby walcowane (taśmy i blachy opakowaniowe) z blachy ocynowane,
- M, czyli stale elektrotechniczne.
Dodatkowe oznaczenia stali - jakie mają znaczenie?
Na uwagę zasługują również oznaczenia określające skład chemiczny stali. Są one wykorzystywane w przypadku stali niestopowych zawierających mniej niż 1% manganu, stali niestopowych o średniej zawartości manganu ≥ 1 %, niestopowych stali automatowych, stopowych stali o zawartości każdego pierwiastka stopowego < 5%, a także stali stopowych (oprócz stali szybkotnących), które zawierają przynajmniej jeden pierwiastek stopowy ≥ 5%.
Drugim systemem oprócz systemu symbolowego jest system cyfrowy. Polega on na oznaczaniu materiału przy pomocy pięciu cyfr, z czego po pierwszej wartości występuje kropka (np. zestaw liczb I.xxnn).
Należy pamiętać, że:
- pierwsza cyfra oznacza numer grupy materiału (1 oznacza stal),
- dwie następne cyfry oznaczają numer grupy stali,
- czwarta i piąta cyfra oznaczają konkretny gatunek w grupie.
Takie oznakowanie jest unikatowe i pozwala na łatwiejsze przetwarzanie danych, zwłaszcza do celów zestawieniowo-rozliczeniowych. System ten można spotkać także na naszej stronie internetowej w miejscach opisu proponowanych materiałów. Np. stal narzędziowa do pracy na zimno - 1.2210 / ~NW1 / srebrzanka / 115CrV3, stal narzędziowa do pracy na gorąco - WCL / 1.2343 / X37CrMoV5-1, stal na formy do tworzyw sztucznych - 1.2083 / ~4H13 / X40Cr14.